Back to top

/sites/default/files/styles/background/public/2018-08/bg1_0.jpg?itok=t-RqTPFs
1
  • /sites/default/files/styles/background/public/2018-09/MEN_Kulturgeschicht_BG%20Pictures_SCREENDESIGN_kapitel12.jpg?itok=LFlHeuPY
    /sites/default/files/styles/deco_kapitel/public/2018-09/MEN_Kulturgeschicht_BG%20Pictures_SCREENDESIGN_kapitel12.jpg?itok=tP-IgRwt
    /sites/default/files/styles/background/public/2018-09/MEN_Kulturgeschicht_BG%20Pictures_SCREENDESIGN_kapitel1.jpg?itok=DqZ47Dkt
  • /sites/default/files/styles/background/public/2018-09/MEN_Kulturgeschicht_BG%20Pictures_SCREENDESIGN_kapitel12_0.jpg?itok=Ohf9aRoy
    /sites/default/files/styles/deco_kapitel/public/2018-09/MEN_Kulturgeschicht_BG%20Pictures_SCREENDESIGN_kapitel12_0.jpg?itok=SUjg8J-v
    /sites/default/files/styles/background/public/2018-09/MEN_Kulturgeschicht_BG%20Pictures_SCREENDESIGN_kapitel1_0.jpg?itok=cBcb5Xvn
  • /sites/default/files/styles/background/public/2018-09/MEN_Kulturgeschicht_BG-Pictures_SCREENDESIGN_1.4.jpg?itok=CM8_Huh7
    /sites/default/files/styles/deco_kapitel/public/2018-09/MEN_Kulturgeschicht_BG-Pictures_SCREENDESIGN_1.4.jpg?itok=hR-3zRXp
    /sites/default/files/styles/background/public/2018-09/MEN_Kulturgeschicht_BG%20Pictures_SCREENDESIGN_1.3.png?itok=6fkhcYr4
3
„Man versteht die Geschichte einer Nation nicht, wenn man sie nur begrenzt auf die Nationalgeschichte schreibt."
Hartmut Kaelble (2005)
(source)
Hartmut Kaelble: Die Debatte über Vergleich und Transfer und was jetzt?, in: Connections. A Journal for Historians and Area Specialists, 08.02.2005, www.connections.clio-online.net/article/id/artikel-574.
3

Beschäftegt ee sech mat der Kulturgeschicht vu Lëtzebuerg, da stellen sech engem direkt e puer wichteg Froen: Wéini fänkt d’Lëtzebuerger Geschicht un? Wat gehéiert zu Lëtzebuerg? A vu wéini u verstinn sech d’Awunner als Lëtzebuerger?
Fir d’Geschicht vu Lëtzebuerg ze verstoen, muss ee Lëtzebuerg an engem méi grousse Kulturraum gesinn, an dee ka jee no Epoch ganz ënnerschiddlech sinn. De Raum, an deem een déi Geschicht situéiert, muss méi grouss si wéi dat haitegt Groussherzogtum, an d’Zäit muss iwwer d’Entstoe vun enger Natioun Lëtzebuerg erausgoen.

Zousazinformatioun

Dat eelst Skelett, wat um Territoire vum haitege Lëtzebuerg fonnt gouf, datéiert vu 6000 v. Chr. Deemools gouf et nach kee Lëtzebuerg. Den Numm taucht eréischt vill méi spéit op, am Mëttelalter. Als Lucilinburhuc gëtt do eng Buerg bezeechent, déi de Grof Sigfrid am 10. Jh. vun der Abtei Sankt Maximin virun Tréier géint e puer Stécker Land zu Feele getosch hätt. Mee och hei bezitt sech de Begrëff just op eng Buerg an eréischt méi spéit, am 12. Jh., och op d’Stad ëm dës Buerg. Bis an d’18. Jh. goufen d’Awunner vun der Stad allerdéngs praktesch ni als Luxemburgenses/Lëtzebuerger bezeechent. Viru 1789 ass mat Lëtzebuerger entweder d’Dynastie vun de Grofen a Kinneke gemengt, oder den Term bezitt sech op d’Awunner vun der Stad; an de seelenste Fäll awer sinn d’Awunner vun engem Land gemengt. Kann een also eréischt am 19. Jh., wéi Lëtzebuerg schrëttweis seng Eegestaatlechkeet krut, vun enger Geschicht vu Lëtzebuerg schwätzen?

4
  • © MNHA/Christof Weber
    D'Skelett vum Loschbur bei Reiland, Facsimile aus dem MNHA
  • © MNHA/Tom Lucas
    Rekonstruktioun vun der Feierplaz um Loschbour, Facsimile aus dem MNHA

A. Virgeschicht           

1935 gouf um Loschbur bei Reiland e Skelett fonnt, dat mëttlerweil op ronn 6000 v. Chr. datéiert gëtt.

Schon des eelst mënschlech Iwwerreschter, déi um haitege Staatsgebitt fonnt goufen, erlabe kulturhistoresch Aussoen, déi net nëmme fir d’Geschicht vu Lëtzebuerg interessant sinn, mee fir d’Mënschheetsgeschicht am Allgemengen.

D’Virgeschicht am Groussraum Lëtzebuerg weist ons also, datt et schonn deemools grouss Wanderunge gouf, vu Mënschen, vun Objeten, vu Praktiken, vun Iddien. An dat geet an den nächsten Epochen esou weider.

Zousazinformatioun

Dernieft gouf en zweet Graf fonnt, an deem d’Äsche vun enger Fra louchen, déi scho 7000 v. Chr. hei gelieft huet.

D’Skelett vum Loschbur ass begruewe gi mat ugewénkelte Knéien, d’Äerm gekräizt iwwer der Broscht, zwou Schänkelcher vun engem Auerochs nieft dem Thorax, e klenge Silex an der Kappschuel a vum Feier rout gefierfte Steng driwwer. Dat heescht: Dee Mann, e Jeeër a Sammler, deen nach keng Mëllech verdroen huet, war net do dout ëmgefall a leie bliwwen, mee bewosst begruewe ginn. Et gouf also schonn e Kult ëm déi Doudeg. Dernieft goufe Reschter vun enger Feierplaz fonnt a Steng an engem Hallefkrees, déi en Iwwerdaach aus Pelz ugehalen hunn. Neierdéngs wësse mer, datt dee Mënsch zur Urbevëlkerung vun Europa, déi sech ëm 10.000 v. Chr. hei néiergelooss huet, gehéiert. Domadder ass hie méi al wéi dee Grupp vu Mënschen, deen ëm 5500 v. Chr. aus dem Noen Osten agewandert ass an aus Bauere bestanen huet.

4
  • © MNHA/Tom Lucas
    Grafkummer vu Këntzeg, Rekonstruktioun aus dem MNHA

B. Déi gallo-réimesch Zäit

Och aus keltescher Zäit sinn eis Griewer erhale bliwwen. Ëm 80-65 v. Chr. gouf bei Kënzeg e Fürst begruewen. An senger Grafkummer, ënnert engem Hiwwel, goufen net manner wéi zéng Amphore fonnt, e bronze Baseng, eng Luucht aus Kampanien. Dee Prënz hat also Kontakt mat de Réimer, nach ier den Caesar Gallien eruewert huet.

4
  • © MNHA/Tom Lucas
    Glas aus dem gallo-réimesche Graf vun Helleng, Foto aus dem MNHA

Déi fënnef Griewer vu Giewel-Nouspelt sinn tëscht 50 a 15 v. Chr. ugeluecht ginn. Wann ee se der Rei no ënnersicht, stellt ee fest, datt vu Graf zu Graf méi Importwuere fonnt goufen, datt gallesch Keramikforme lues a lues mat réimescher Brenntechnik produzéiert goufen, datt d’Telleren ëmmer méi d’Jatten ersat hunn, datt also déi treveresch iewescht Schicht lues, awer sécher déi réimesch Iessgewunnechten iwwerholl huet. Par contre hunn se de keltesche Brauch bäibehalen, an dat bis an d’éischt Joerhonnert no Christus eran, fir Waffe mat an d’Graf ze huelen.

4
  • © MNHA/Christof Weber
    D'Mosaik vu Viichten, Foto aus dem MNHA
  • © MNHA/Christof Weber
    Detail vum Mosaik vu Viichten, Foto aus dem MNHA

Déi gallo-réimesch Mëschkultur, déi an onse Géigenden entstanen ass, weist sech schéin an der Architektur: Dat klassescht gallescht véiereckegt Haus krut e Porticus a zwee Ecktierm virun d’Fassad gesat an den Daach gouf mat Zillen amplaz Stréi gedeckt. Dat bekanntent Mosaik vu Viichten ass e Beleeg vun der gallo-réimescher Wunnkultur.

4
Quo Vadis Ricciacus
4
  • © MNHA/Christof Weber
    Den Iechternacher Ambo, Foto aus dem MNHA
  • © MNHA/Christof Weber
    Detail vum Iechternacher Ambo, Foto aus dem MNHA

C. Mëttelalter

D’Abtei Iechternach liwwert e gutt Beispill vun der Aglidderung vu Lëtzebuerg an e méi grousse Kulturraum am Mëttelalter. D’Klouschter gouf vum Willibrord gegrënnt, deen aus dem angelsächsesche Raum staamt. Vun do huet hie warscheinlech och dat berühmt Evangeliebuch matbruecht. Doranner fënnt een angelsächsesch Dekorelementer wéi d’Flechtbandmuster. Déi selwecht Elementer fënnt een och erëm op dem Steen, deen als Ambo (e Liespult) am Chouer gedéngt huet.

Zousazinformatioun

Och dat Tréierer Evangeliebuch ass mat Sécherheet zu Iechternach am Klouschter gemoolt ginn, an zwar eendeiteg nom Modell vum Willibrord sengem: D’Schrëftzich an de Flechtbanddekor am Ufank vum Mathäusevangelium sinn identesch, just de Personnage ass elo realistesch gezeechent an net méi stiliséiert. Doraus léisst sech schléissen, datt mëttlerweil am Klouschter nieft Mönchen aus dem ireschen an angelsächsege Raum och där aus Südeuropa gelieft a geschafft hunn.

5
  • Open Source
    Statu vum Nicolaus Mameranus bei der Mamer Kierch

An der Renaissance léisst sech d’Abanne vun der Lëtzebuerger Kulturgeschicht an engem grousse Kulturraum virun allem iwwer Persoune beleeën.
Iwwerdeems aus dem Mëttelalter ausser dem Yolandaepos aus dem Mariendall keng literaresch Texter aus der Grofschaft bekannt sinn, stamen awer eng Rei Schrëftsteller aus der Renaissance aus dem Herzogtum, déi op den Unie vu Louvain, Köln, Paräis, Heidelberg oder Tréier studéiert haten.
Zu hinne gehéieren d’Gebridder Mameranus, déi um Haff vum Karel V. eng Plaz fonnt haten, oder de Jean Bertels, deen Abt vun Neimënster an dono vun Iechternach gouf, an deen déi éischt Historia luxemburgensis geschriwwen huet, déi zu Köln gedréckt gouf.

5
  • Open Source
    D'Schlass La Fontaine, Koloréiert Zeechnung vum Toby Verhaegt (16. Jh.). MNHA
  • Open Source
    Galloréimesch Skulpturreschter aus dem Schlass La Fontaine

De Grof Ernst vu Mansfeld, dee vu 1545 bis 1604 Gouverneur vum Herzogtum war, huet a Clause vun engem flammänneschen Architekt d’Schlass La Fontaine baue gelooss, wou e seng Sammlung vun enge sëllege gallo-réimesche Statuen, mee och rezenten Tabloen ënnerbruecht huet.

5

B. Fréi Neizäit

D’18. Joerhonnert gouf verschiddentlech als „Gëllent Zäitalter“ bezeechent. Dat gëllt awer nëmmen, wann een déi Kierchen, Schlässer a Bauerenhäff kuckt, déi haut nach stinn. Déi aarm Heipen, an deenen d’Majoritéit dierft gelieft hunn, si verschwonnen.

Zousazinformatioun

Zu de bekanntste Gebaier gehéieren d’Abtei Iechternach an aner Residenze vun den Iechternacher Äbt dës Säit an déi Säit der Sauer, wéi zu Weilerbaach, Dreis oder d’Löschenhaus, dat am Iechternacher Séi ënnergaangen ass. D’Kierchen ë. a. vu Jonglënster a Munneref mat hiren Altär, an och eng ganz Partie liturgescht Geschir wéi Monstranzen a Kielecher, stamen aus där Zäit.
An der Stad steet de Refuge vun der Abtei St. Maximin bei Tréier – haut de Staatsministère – an dee vun Iechternach, wou nach e Plafong erhalen ass mam Bild vun der Keeserin Maria Theresia. Och d’Schlass vun de Siwebueren am Rollengergronn, dat d’Gebridder Boch sech baue gelooss hunn, gehéiert an dës Period. Déi bekanntst Architekte vun deene barocke Gebaier ware Fransouse wéi de Leopold Durand oder Éisträicher wéi de Sigismund an de Paul Mungenast.
Déi Aflëss vun deem wat een haut Ausland nennt sinn och an der Ethnographie ze spieren. Als Beispill kann een zwee sougenannt typesch Lëtzebuerger Platen huelen: De Kachkéis huet burgundesch Originen an de Judd mat Gaardebounen kënnt aus Spuenien, well Judd ass e spuenescht Wuert fir eng bestëmmten Zort Bounen.

5

C. Eng metanational Geschicht

Déi puer Beispiller aus der Steenzäit bis an d’Neizäit weisen eis, datt eng sougenannten Nationalgeschicht oder eng Kulturgeschicht am nationale Kader wëssenschaftlech net haltbar ass.1

Aus deem Grond kann ee menger Meenung no Geschicht, a grad och Kulturgeschicht, nëmmen an enger transnationaler Approche studéieren an duerstellen. Wann awer déi haiteg Staatsgrenze keng Roll solle spillen, wou bleiwe mer da stoen? Riskéiert d’Geschichtswëssenschaft dann net an d’World History oder d’Globalgeschicht ofzedriften?

Amplaz vun transnational sollt een dowéinst vu metanationaler Geschicht schwätzen.2

En erlaabt domat, d’Natioun net essentialistesch oder ethnesch als éiweg dauernd Gemeinschaft ze verstoen.3

Zousazinformatioun

1Sou eng Fuerschung geet vun der Viraussetzung aus, datt den Endpunkt vun der Entwécklung e Lëtzebuerger Nationalstaat ass. Alternativen zu där Geschicht ginn net an d’A gefaasst. Dobäi hätt d’Geschicht sech méi wéi eng Kéier kënnen anescht entwéckelen, z. B. wa Lëtzebuerg grad wéi de Süddeel vum Herzogtum mat Diddenuewen a Marville am Fridde vu Rijswijk (1697) franséisch bliwwe wären.

2Meta- ass e Suffix aus dem Griicheschen, dee reflexiv ass – wéi am Begrëff ‚Metadiscours‘: en Discours iwwer den Discours – an deen ee ka raimlech an zäitlech verstoen (wärend trans- just raimlech verstane gëtt). De Begrëff ‚metanational‘ hannerfreet also och den Natiounebegrëff, wat am Fall vu Lëtzebuerg, wou 47 % vun den Awunner kee Pass vum Wunnland hunn, besonnesch wichteg ass.

3An enger metanationaler Perspektiv ass den Nationalstaat eng méiglech Realisatioun vun engem konstruéierte Sozialraum. Dee Sozialraum ännert je no Epoch, déi ee studéiert. Dat ass a gallo-réimescher Zäit d’Civitas Treverorum, am Mëttelalter d’Grofschaft a spéider d’Herzogtum Lëtzebuerg oder souguer d’réimesch-däitscht Keeserräich, an deem d’Grofe resp. d’Herzogen eng Roll gespillt hunn, am 16.-18. Joerhonnert d’Habsburger Räich, am Zäitalter vun der Industrialiséierung den Eise-Kuele-Baseng tëscht der Saar, der Musel an der Meuse, oder kulturell gesinn de weide Raum vun der Frankophonie. All Sozialraum ënnerläit deenen ënnerschiddlechsten Aflëss vu baussen: kulturell Stréimungen, staatlech Bezéiungen, Migratiounen oder och suprastaatlech Institutioune wéi d’kathoulesch Kierch, d’réimesch-däitscht Räich, den Zollverein grad wéi supranational Wäerter wéi d’Opklärung am 18. Joerhonnert, d’Fuerderung no gläiche politeschen an zivilrechtleche Rechter fir d’Fraen am 20. Joerhonnert oder d’Studenteprotester vum Mee 1968.
Nieft dem Sozialraum Nationalstaat, deen och e Kulturraum ka sinn, gëtt et natierlech aner Sozial- a Kulturraim wéi d’Famill, d’Duerfgemeinschaft, de Betrib, d’Gewerkschaft, de Jugendclub asw. Och an deene Raim spillt sech eng historesch Entwécklung of, déi deen Eenzelne matpräägt an déi et interessant ass ze studéieren.
Der Geschichtswëssenschaft hir Aufgab ass et, de Konstruktiounsprozess vum jeeweilege Sozialraum, z. B. vum Nationalstaat, ze erklären, net en ze legitiméieren. Dobäi mussen och wäiss oder schwaarz Flecke mam Numm genannt ginn.

 

5

Videoquellen

  • Filmextrait aus dem Film "Quo Vadis Ricciacus" vum Romain Goerend a Christophe Olinger iwwert d'Réimersiedlung vun Duelem. © CCRN Editions [Reproduktion mam Accord vunn der ASBL "Ricciacus Frënn"]
  • Extrait aus dem Film „Ein Besuch in der Champagnerfabrik Mercier". Produzéiert vu Marzen an Edisons Elektrisches Theater (1907). Archive: Centre national de l’audiovisuel (CNA).
Dossier pédagogique
Rop

01

 

01

rof